Mua sắm trực tuyến đang trở thành xu hướng tất yếu tại Việt Nam nhờ sự phát triển vượt bậc của thương mại điện tử. Theo một báo cáo được công bố gần đây, hình thức mua hàng này không chỉ thúc đẩy nền kinh tế mà còn kéo theo những vấn đề nghiêm trọng về môi trường. Hơn 300.000 tấn rác thải nhựa và bìa carton được tạo ra mỗi năm từ hoạt động này, chủ yếu đến từ bao bì đóng gói, vận chuyển hàng hóa.
Mua sắm trực tuyến và tác động không mong muốn đến môi trường
Sự tiện lợi, đa dạng sản phẩm, và các chương trình khuyến mãi khiến mua sắm trực tuyến thu hút hàng triệu người tiêu dùng. Tuy nhiên, sự gia tăng đột biến về lượng đơn hàng đã kéo theo tình trạng sử dụng quá nhiều bao bì đóng gói. Hộp carton, băng keo nhựa, và túi khí bảo vệ hàng hóa được sử dụng phổ biến nhưng lại không thân thiện với môi trường.
Nhiều doanh nghiệp lựa chọn vật liệu rẻ, dễ sản xuất thay vì bao bì thân thiện để giảm chi phí, trong khi người tiêu dùng thường bỏ qua việc tái sử dụng hoặc phân loại rác. Điều này khiến phần lớn rác thải từ thương mại điện tử bị đốt hoặc chôn lấp, gây ra ô nhiễm không khí, nước, và đất.
Một nghiên cứu chỉ ra rằng, mỗi đơn hàng trung bình sử dụng từ 3-5 lớp bao bì, bao gồm lớp nhựa, hộp carton và băng dính. Số lượng này nhân lên nhanh chóng khi tính đến hàng triệu giao dịch mỗi ngày, đặc biệt trong các dịp lễ mua sắm như Black Friday hay Ngày Độc thân 11/11.
Thực trạng tái chế và quản lý rác thải tại Việt Nam
Việt Nam hiện đang đối mặt với những hạn chế lớn trong việc quản lý và tái chế rác thải. Tỷ lệ tái chế rác thải nhựa chỉ đạt khoảng 33%, trong khi phần lớn bìa carton không được tái sử dụng hiệu quả. Các khu vực nông thôn hoặc vùng ven đô thường thiếu hệ thống phân loại và thu gom rác thải đạt chuẩn, khiến nhiều chất thải không qua xử lý xâm nhập trực tiếp vào môi trường.
Ngoài ra, các cơ sở xử lý rác tại Việt Nam còn phụ thuộc lớn vào phương pháp chôn lấp và đốt, dẫn đến việc phát sinh lượng lớn khí nhà kính, gây tác động nghiêm trọng đến biến đổi khí hậu. Theo báo cáo từ Chương trình Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEP), rác thải nhựa không chỉ là vấn đề tại các thành phố lớn mà còn ảnh hưởng đến các đại dương, gây nguy hại cho hệ sinh thái biển.
Những giải pháp hướng đến bền vững
Để giảm thiểu vấn đề này, các chuyên gia nhấn mạnh cần có sự hợp tác chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp, và người tiêu dùng:
- Chính sách và luật pháp nghiêm ngặt hơn: Chính phủ cần đưa ra các chính sách quy định rõ ràng về việc sử dụng bao bì nhựa và bìa carton trong thương mại điện tử. Việc bắt buộc các doanh nghiệp tham gia chương trình Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất (EPR) để đảm bảo thu gom và tái chế bao bì là cần thiết.
- Thúc đẩy sử dụng bao bì bền vững: Một số doanh nghiệp lớn đã bắt đầu chuyển sang sử dụng túi giấy, bao bì tái chế, hoặc thậm chí các loại bao bì phân hủy sinh học. Tuy nhiên, để việc này trở thành phổ biến, cần sự hỗ trợ từ chính sách ưu đãi về thuế hoặc giảm chi phí sản xuất.
- Nâng cao nhận thức người tiêu dùng: Người tiêu dùng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tiêu dùng bền vững. Thói quen tái sử dụng bao bì, yêu cầu giảm thiểu đóng gói từ người bán, hoặc lựa chọn các doanh nghiệp sử dụng bao bì thân thiện sẽ góp phần giảm áp lực lên môi trường.
- Hỗ trợ công nghệ tái chế hiện đại: Đầu tư vào các nhà máy tái chế hiện đại là giải pháp dài hạn để giảm thiểu lượng rác thải tồn đọng. Các công nghệ tái chế nhựa và carton mới có thể biến chất thải thành nguyên liệu đầu vào cho ngành công nghiệp khác.
Doanh nghiệp tiên phong: Tấm gương cần nhân rộng
Một số nền tảng thương mại điện tử lớn tại Việt Nam đã bắt đầu thử nghiệm và triển khai các sáng kiến bảo vệ môi trường. Chẳng hạn, Shopee và Lazada đang dần sử dụng túi giao hàng tái chế, trong khi một số cửa hàng trên Tiki cho phép khách hàng lựa chọn không đóng gói nhiều lớp nếu không cần thiết.
Tuy nhiên, các nỗ lực này vẫn còn rời rạc và chưa tạo được sự đồng bộ trong ngành. Sự hợp tác giữa các nền tảng, nhà cung cấp, và khách hàng cần được tăng cường hơn nữa để đạt hiệu quả toàn diện.
Hành động từ mỗi cá nhân
Không chỉ là trách nhiệm của doanh nghiệp, mỗi người tiêu dùng cần thay đổi thói quen để góp phần bảo vệ môi trường. Các hành động đơn giản như tái sử dụng hộp carton, phân loại bao bì nhựa để tái chế, hoặc giảm tần suất mua hàng không cần thiết đều mang lại tác động tích cực.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc chuyển đổi từ tiêu dùng tiện lợi sang tiêu dùng bền vững là điều không thể trì hoãn. Đã đến lúc mỗi cá nhân cần hành động, và các doanh nghiệp cần chịu trách nhiệm để xây dựng một môi trường xanh, sạch và an toàn hơn cho thế hệ tương lai.
Bạn có thể tìm hiểu thêm chi tiết tại bài viết gốc trên VnExpress.
